Маъмурий судлар томонидан кўриладиган ишлар билан Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига асосан кўриладиган ишларни судга тааллуқлилиги ва уларнинг бир-биридан фарқлари.
Ўзбекистон Республикасида суд-ҳуқуқ тизими изчил такомиллаштирилмоқда. Хусусан, маъмурий судлар ташкил этилганидан сўнг фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг давлат органлари билан муносабатларида уларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишда янги механизмлар ишга тушди.
Бироқ, амалиётда айрим ҳолатларда фуқаролар томонидан судга ариза билан мурожаат қилишда маъмурий судларда кўриладиган оммавий ҳуқуқий муносабатлардан юзага келадиган ишлар билан маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни чалкаштириш ҳолатлари кузатилади.
Жумладан, давлат органининг (мансабдор шахснинг) маъмурий жазо қўллаш ҳақидаги қарори устидан маъмурий судларга шикоят қилиш ҳолатлари учраб туради.
Аслида, мазкур икки тоифадаги ишлар мазмун ва судга тааллуқлилиги жиҳатидан тубдан фарқ қилади.
Маъмурий судлар Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексига асосан маъмурий ва бошқа оммавий ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низолар бўйича ишларни кўриб чиқади.
Жумладан, маъмурий судлар:
— маъмурий органларнинг идоравий норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар юзасидан низолашиш тўғрисидаги;
— маъмурий органлар, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг ва улар мансабдор шахсларининг қонунчиликка мос келмайдиган ҳамда фуқаролар ёки юридик шахсларнинг ҳуқуқларини ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузадиган қарорлари, ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) юзасидан низолашиш тўғрисидаги;
— сайлов комиссияларининг хатти-ҳаракатлари (қарорлари) юзасидан низолашиш тўғрисидаги; LexUZ шарҳи
—
Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Сайлов кодексининг 18-боби.
——-нотариал ҳаракатни амалга ошириш, фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзишни рўйхатга олиш рад этилганлиги ёки нотариуснинг ёхуд фуқаролик ҳолати далолатномаларини ёзиш органи мансабдор шахсининг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) юзасидан низолашиш тўғрисидаги;
— давлат рўйхатидан ўтказишни рад этиш ёхуд белгиланган муддатда давлат рўйхатидан ўтказишдан бўйин товлаш устидан шикоят қилиш тўғрисидаги ва бошқа оммавий ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишларни ҳал қилади.
LexUZ шарҳи
Қаранг: мазкур Кодекснинг 272-моддаси.
Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар — бу ҳуқуқбузарлик содир этган шахсга нисбатан жавобгарлик масаласи кўриб чиқиладиган ишлардир.
Улар:
-Йўл ҳаракати қоидаларини бузиш;
-Жамоат тартибини бузиш;
-Солиқ ва молия интизомини бузиш ва бошқа ҳолатлардан иборат бўлиши мумкин.
Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш тартиби ва бу турдаги ишларнинг тааллуқлилиги масаласи Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексида белгиланган.
Мазкур Кодексга асосан, маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар маъмурий судларда эмас, балки жиноят ишлари бўйича судлар томонидан ва тааллуқлилигига кўра бошқа ваколатли орган (мансабдор шахс) томонидан кўриб чиқилади.
Бундан ташқари, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексида ваколатли орган (мансабдор шахс)нинг маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги иш юзасидан қабул қилган қарори устидан юқори турувчи органга (мансабдор шахсга) ёки жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) судига шикоят берилиши мумкинлиги белгиланган.
Маъмурий судларда кўриладиган оммавий ҳуқуқий муносабатлардан юзага келадиган ишлар билан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекс асосида юритиладиган маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар турли ҳуқуқий табиатга эга.
Биринчиси-фуқаролар ва юридик шахсларнинг бузилган ҳуқуқини давлат органларидан ҳимоя қилади. Иккинчиси эса-шахснинг ҳуқуқбузарлиги учун жавобгарликни белгилайди.
Демак, маъмурий судлар Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексда белгиланган процессуал тартибларга асосан фуқаро (ёки юридик шахс) билан давлат органлари ўртасидаги оммавий-ҳуқуқий низоларни ҳал этади.
Маъмурий ҳуқуқбузарлик ишлари эса бутунлай бошқа табиатга эга бўлиб, улар Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексида белгиланган процессуал тартибда юритилади ва шахснинг муайян ҳуқуқбузарлик содир этганлиги юзасидан жавобгарлик масаласини кўриб чиқади.
Хулоса қилиб айтганда маъмурий судлар томонидан кўриладиган оммавий ҳуқуқий низолардан келиб чиқадиган маъмурий ишлар ва маъмурий ҳуқуқбузарликка оид ишлар ўзаро яқин атамалардек туюлса-да, уларнинг ҳуқуқий моҳияти бутунлай фарқ қилади. Шу боис бу тоифадаги ишларнинг судга тааллуқлилиги аниқ белгиланган ва ҳар бир иш тури алоҳида процессуал қоидаларга асосланиб кўриб чиқилади.
Андижон вилоят
маъмурий суди судьяси: А.Шералиев