Mulk Huquqi Qonuniylashtirilmoqda:
2018-yilgacha Egallangan Yerlar va Inshootlar Yangi Qonun Asosida Rasman Qonuniy Bo‘ladi
2024-yil 6-avgust kuni O‘zbekiston Prezidenti tomonidan imzolangan yangi qonun O‘zbekistonda o‘zboshimchalik bilan egallab olingan yer uchastkalariga hamda ularda qurilgan binolar va inshootlarga bo‘lgan huquqlarni qonuniylashtirishga oid muhim qadamdir. Ushbu qaror fuqarolar va tadbirkorlar uchun o‘z ko‘chmas mulklarini qonuniy o‘tkazib olishga imkon yaratadi va ularga huquqiy aniqlik va xavfsizlikni ta’minlaydi.
Qonunning Asosiy Maqsadi Ushbu qonunning asosiy maqsadi 2018-yil 1-mayga qadar o‘zboshimchalik bilan egallangan yer uchastkalari va ularda qurilgan inshootlarni qonuniylashtirishdan iborat. Bu qadam ko‘plab fuqarolar va tadbirkorlarning yer va ko‘chmas mulk bilan bog‘liq muammolarini hal qilishga ko‘mak beradi. Shu bilan birga, o‘z vaqtida ajratilmagan yoki tasdiqlanmagan yer uchastkalariga bo‘lgan huquqlarni ham rasmiylashtirish imkonini beradi. Kimlar Foyda Ko‘radi? Qonunga ko‘ra, quyidagi holatlarda mulk huquqi tan olinadi va qonuniylashtiriladi:
- 2018-yil 1-maygacha yakka tartibda uy-joy qurib egallangan yerlar.
- Hujjatlarda belgilanganidan ortiq maydonda o‘zlashtirilgan yer va inshootlar.
- O‘tgan yillardagi “bir martalik aksiya” doirasida huquqlari e’tirof etilmagan yerlar.
- Hokimlar tomonidan tasdiqlanmagan yoki ajratilmagan yer uchastkalari.
- Bog‘dorchilik va uzumchilik shirkatlari hududidagi turar joylar va tadbirkorlarning yer uchastkalari.
Qonun Tizimli Qonuniylashtirish Jarayonini Ta’minlaydi
Yer uchastkalarini qonuniylashtirish Kadastr agentligi tomonidan maxsus yaratiladigan Avtomatlashtirilgan axborot tizimi orqali amalga oshiriladi. Ushbu tizim yer uchastkalariga oid barcha birlamchi ma’lumotlarni jamlaydi va tegishli davlat organlari tomonidan kerakli hujjatlar kiritiladi. Elektron yig‘majildlar mahalla binolarida va Kadastr agentligining saytida e’lon qilinadi. To‘plangan hujjatlarning to‘liqligi va qonuniyligi adliya organlari tomonidan ko‘rib chiqilib, tasdiqlangandan so‘ng, fuqarolar va tadbirkorlarga yer huquqi yoki mulk huquqi e’tirof etiladi.
Qonun Ijara Huquqlari Bo‘yicha Cheklovlarni Ham Belgilaydi
Yer va mulk egalariga qonuniy huquqlar tan olinishida ayrim cheklovlar mavjud. Xususan:
- 1998-yil 1-iyulgacha egallangan yerlar 0,24 gektargacha;
- 1998-yildan 2018-yil 1-maygacha egallangan yerlar shaharlarda 0,06 gektar, qolgan hududlarda 0,12 gektardan oshmasligi lozim.
Bu me’yordan ortiqcha yerlar nizo mavjud bo‘lmagan taqdirda dehqon xo‘jaligi yoki tomorqa xo‘jaligi sifatida rasmiylashtirilishi mumkin.
Mulkni Qonuniylashtirish Uchun Qanday Shartlar Amal Qiladi? Yer uchastkasini qonuniylashtirish uchun bir qator talablar mavjud:
- Yer boshqa shaxsga ajratilmagan yoki auksionga chiqarilmagan bo‘lishi;
- Yer uchastkasidan foydalanishda nizo mavjud emasligi;
- Yer va mol-mulk solig‘i bo‘yicha qarzdorlik mavjud emasligi;
- Yer uchastkasi muhofaza zonasida yoki sug‘oriladigan yerda joylashmaganligi;
- Bosh reja talablariga zid bo‘lmasligi.
Shu bilan birga, ayrim hollarda investitsiya majburiyatlari va boshqa qo‘shimcha shartlar ham qo‘llanishi mumkin. Xulosa Prezident tomonidan imzolangan yangi qonun minglab fuqarolar va tadbirkorlar uchun yillar davomida hal qilinmagan mulk masalalariga aniq yechim beradi. Ushbu qonun nafaqat mulk huquqini mustahkamlaydi, balki ko‘chmas mulk bozorida barqarorlikni oshiradi, fuqarolar va biznes vakillarining mulkiy huquqlarini himoya qilishni ta’minlaydi. Qonun jamoatchilik va hukumat organlari o‘rtasidagi ishonchni mustahkamlashda muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Bu bilan yer uchastkalaridan samarali foydalanish va mulkiy huquqlarni mustahkamlash orqali iqtisodiy rivojlanishga zamin yaratish kutilmoqda.
J.Parpiyev ,
Izboskan tuman davlat xizmatlari markazi bosh mutaxassisi:
