ОДИЛ СУДЛОВДА ЯНГИ БОСҚИЧ — ФАОЛИЯТГА СУНЪИЙ ИНТЕЛЛЕКТ КИРИБ КЕЛМОҚДА
Мустақил мамлакатимизда одил суд тизимини замонавийлаштириш ва аҳолининг адолатга бўлган ишончини янада мустаҳкамлаш йўлида Президентимиз Шавкат Мирзиёев томонидан қабул қилинган “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармон яна бир муҳим қадам бўлди.
Суд тизимида рақамли ислоҳотлар даври
Фармоннинг асосий мақсади — судлар фаолиятини рақамлаштириш, сунъий интеллект технологияларини кенг жорий этиш, суд ишларини кўриб чиқиш жараёнларини янада тезкор, шаффоф ва фуқаролар учун қулай қилишдир.
Ҳозирги тез ривожланаётган дунё мамлакатларида суд тизимини рақамли шаклга ўтказиш, инсон омилини камайтириш, қарорлар қабул қилишда адолат ва аниқликни таъминлаш устувор вазифалардан бири ҳисобланади. Ўзбекистонда ҳам ушбу йўналишда амалга оширилаётган ишлар «Рақамли Ўзбекистон — 2030» стратегияси талабларига мос равишда изчил давом эттирилмоқда.
Сунъий интеллект — суд тизимида янги имкониятлар калити
Фармонга мувофиқ, судлар фаолиятида сунъий интеллект тизимларини жорий этиш орқали бир қатор вазифаларни автоматлаштириш кўзда тутилган.
Жумладан, суд ишларини тақсимлаш, ҳужжатлар айланмасини юритиш, протоколлар тайёрлаш, суд қарорларини таҳлил қилиш ва электрон архивни шакллантириш жараёнларига сунъий интеллект ёрдам беради.
Бу эса инсон омилини камайтиради, ишдаги хатолар эҳтимолини пасайтиради ва суд жараёнларининг холислигини таъминлайди.
Иқтисодий судлар тузилмасини мақбуллаштирилади
Олий суд, Судьялар олий кенгаши ва Савдо-саноат палатасининг 2026 йил 1 январдан бошлаб иқтисодий судлар тизимида ташкилий-тузилмавий ўзгаришларни амалга ошириш тўғрисидаги таклифлари маъқулланади.
Иқтисодий судларни мақбуллаштириш орқали туманлараро, туман, шаҳар иқтисодий судлари тугатилади. Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар марказлари ва Тошкент шаҳрида туманлараро иқтисодий судлар фаолияти йўлга қўйилади.
Моддий-техник база янгиланади
Ҳужжатда суд бинолари ва уларнинг техник жиҳозларини замонавий стандартларга мос ҳолда янгилаш вазифаси ҳам эътибор берилган. Янги ахборот тизимлари, видео-конференция ускуналари, электрон ҳужжат айланмаси тизимлари орқали суд мажлисларида масофадан иштирок этиш имконияти яратилади.
Бу фуқаролар ва тадбиркорлар учун вақт ва маблағни тежаш, шу билан бирга суд органларининг очиқлиги ва фаолияти самарадорлигини оширишга хизмат қилади.
Шаффофлик ва ишонч — асосий тамойил
Сунъий интеллект технологияларини суд ишларига жорий этиш орқали ҳар бир иш юзасидан маълумотлар ягона электрон тизимда сақланади ва таҳлил қилинади.
Шу билан суд жараёнларининг очиқлиги таъминланади, ҳар бир қарорни қайта кўриб чиқиш ва таҳлил қилиш имкони пайдо бўлади. Бу эса одил судловни таъминлашда фуқароларнинг ишончини янада мустаҳкамлашда муҳим омил бўлади.
Демакки, Давлатимиз раҳбарининг бу фармони суд тизимидаги ислоҳотларни янги босқичга олиб чиқадиган, адолат ва шаффофликни таъминлайдиган муҳим қадамдир.
Энди судларда сунъий интеллект ва рақамли технологиялар фақат техник восита эмас, балки адолат ва самарадорлик кафолати сифатида хизмат қилади.
М. Хўжамбердиева,
Избоскан туманлараро иқтисодий суди судьяси.
ODIL SUDLOVDA YaNGI BOSQICh — FAOLIYaTGA SUN’IY INTELLEKT KIRIB KELMOQDA
Mustaqil mamlakatimizda odil sud tizimini zamonaviylashtirish va aholining adolatga boʻlgan ishonchini yanada mustahkamlash yoʻlida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev tomonidan qabul qilingan “Sudlar faoliyatiga sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish orqali odil sudlovga erishish darajasini oshirish hamda sud tizimining moddiy-texnik ta’minotini yaxshilashga oid qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi farmon yana bir muhim qadam boʻldi.
Sud tizimida raqamli islohotlar davri
Farmonning asosiy maqsadi — sudlar faoliyatini raqamlashtirish, sun’iy intellekt texnologiyalarini keng joriy etish, sud ishlarini koʻrib chiqish jarayonlarini yanada tezkor, shaffof va fuqarolar uchun qulay qilishdir.
Hozirgi tez rivojlanayotgan dunyo mamlakatlarida sud tizimini raqamli shaklga oʻtkazish, inson omilini kamaytirish, qarorlar qabul qilishda adolat va aniqlikni ta’minlash ustuvor vazifalardan biri hisoblanadi. Oʻzbekistonda ham ushbu yoʻnalishda amalga oshirilayotgan ishlar «Raqamli Oʻzbekiston — 2030» strategiyasi talablariga mos ravishda izchil davom ettirilmoqda.
Sun’iy intellekt — sud tizimida yangi imkoniyatlar kaliti
Farmonga muvofiq, sudlar faoliyatida sun’iy intellekt tizimlarini joriy etish orqali bir qator vazifalarni avtomatlashtirish koʻzda tutilgan.
Jumladan, sud ishlarini taqsimlash, hujjatlar aylanmasini yuritish, protokollar tayyorlash, sud qarorlarini tahlil qilish va elektron arxivni shakllantirish jarayonlariga sun’iy intellekt yordam beradi.
Bu esa inson omilini kamaytiradi, ishdagi xatolar ehtimolini pasaytiradi va sud jarayonlarining xolisligini ta’minlaydi.
Iqtisodiy sudlar tuzilmasini maqbullashtiriladi
Oliy sud, Sudyalar oliy kengashi va Savdo-sanoat palatasining 2026 yil 1 yanvardan boshlab iqtisodiy sudlar tizimida tashkiliy-tuzilmaviy oʻzgarishlarni amalga oshirish toʻgʻrisidagi takliflari ma’qullanadi.
Iqtisodiy sudlarni maqbullashtirish orqali tumanlararo, tuman, shahar iqtisodiy sudlari tugatiladi. Qoraqalpogʻiston Respublikasi, viloyatlar markazlari va Toshkent shahrida tumanlararo iqtisodiy sudlar faoliyati yoʻlga qoʻyiladi.
Moddiy-texnik baza yangilanadi
Hujjatda sud binolari va ularning texnik jihozlarini zamonaviy standartlarga mos holda yangilash vazifasi ham e’tibor berilgan. Yangi axborot tizimlari, video-konferensiya uskunalari, elektron hujjat aylanmasi tizimlari orqali sud majlislarida masofadan ishtirok etish imkoniyati yaratiladi.
Bu fuqarolar va tadbirkorlar uchun vaqt va mablagʻni tejash, shu bilan birga sud organlarining ochiqligi va faoliyati samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
Shaffoflik va ishonch — asosiy tamoyil
Sun’iy intellekt texnologiyalarini sud ishlariga joriy etish orqali har bir ish yuzasidan ma’lumotlar yagona elektron tizimda saqlanadi va tahlil qilinadi.
Shu bilan sud jarayonlarining ochiqligi ta’minlanadi, har bir qarorni qayta koʻrib chiqish va tahlil qilish imkoni paydo boʻladi. Bu esa odil sudlovni ta’minlashda fuqarolarning ishonchini yanada mustahkamlashda muhim omil boʻladi.
Demakki, Davlatimiz rahbarining bu farmoni sud tizimidagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqadigan, adolat va shaffoflikni ta’minlaydigan muhim qadamdir.
Endi sudlarda sun’iy intellekt va raqamli texnologiyalar faqat texnik vosita emas, balki adolat va samaradorlik kafolati sifatida xizmat qiladi.
M. Xoʻjamberdieva,
Izboskan tumanlararo iqtisodiy sudi sudyasi.
